چگونه کنجکاوی کودک خود را تحریک کنید؟

كودكان به طور طبيعي كنجكاو هستند، زيرا هرچه در اين دنيا مي بينند براي آنها جالب و تازه است.

كودكان به طور طبيعي كنجكاو هستند، زيرا هرچه در اين دنيا مي بينند براي آنها جالب و تازه است: خواه يك مورچه باشد كه خرده ناني را كه چند برابر خودش است به سمت لانه مي كشد، يا حلزوني باشد كه در گوشه يك پياده روي باران زده به راه خود ادامه مي دهد.

 البته اين حس كنجكاوي طبيعي كودك شما، در صورتي كه با يكي از كارهاي فوري شما (مثلا رساندن كودك به مهدكودك در اول صبح براي اينكه به موقع در محل كارتان حاضر شويد) همزمان شود، ممكن است حواس شما را از كارهاي اصلي تان غافل كند؛ علاوه بر اين شايد توجه به اين نكته كه در دنياي كودك، راه رفتن يك حلزون از كارهاي شما مهمتر است، برايتان چندان خوشايند نباشد! در اينجا چند راه براي بهره بردن از كنجكاوي كودك و تبديل كردن آن به يك تفريح شاد و هيجان انگيز، ارائه شده است:

سفرهاي اكتشافي ترتيب دهيد

وقتي مي خواهيد براي خريد يا انجام كاري از منزل بيرون برويد، به همراه بردن كودك ممكن است برايتان مصيبت باشد، اما از همين فرصت هم مي توانيد استفاده كنيد و يك سفر اكتشافي هيجان انگيز و مفرح ايجاد كنيد. نانوايي، ميوه فروشي، قصابي، فروشگاه كفش و هر جاي ديگر مي تواند براي كودك دنياي تازه اي باشد كه در آن افراد و موضوعات جالب را تجربه كند. مي توانيد از قبل او را براي رفتن به چنين جايي آماده كنيد و بايدها و نبايدها را مشخص كنيد؛ زماني كه در صف ايستاده ايد يا منتظر تميز كردن گوشت يا مرغ هستيد، مي توانيد در مورد آنچه در محيط اتفاق مي افتد با كودك خود حرف بزنيد.

باران مي آيد؟ لازم نيست بداخلاقي كنيد! باراني و چكمه هاي پلاستيكي كودكتان را به او بپوشانيد و براي خريد از خواروبار فروشي با هم برويد؛ در بين راه در چاله هاي آب لگد بزنيد، شاخه هاي درختان را تكان دهيد تا قطرات باران كه روي آنها مانده اند بر سر و رويتان بپاشند و به كودكتان نشان دهيد كه چگونه مي تواند قطره هاي باران را با زبانش بگيرد و به دهان ببرد! با هم به ابرها نگاه كنيد؛ او ممكن است براي شما بگويد كه چه شكلهاي جالبي در ابرها مي بيند و شما را شگفت زده كند. بعد به خانه بياييد، كاكائو درست كنيد و با خامه هايي كه به شكل ابر درآورده ايد، روي آن را بپوشانيد. براي شام هم مي توانيد پوره سيب زميني ابري به او بدهيد!

مي توانيد با تبديل گردشهاي بيرون شهر در پايان هفته به مسافرتهاي هيجان انگيز و پرماجرا، حس ماجراجويي كودك خود را ارتقاء دهيد. لباسهاي مخصوص گردش بپوشيد (مي توانيد كلاه ايمني بچه گانه يا چراغ قوه به كودك خود بدهيد) و خوراكيهاي سبك مخصوص سفر را همراه ببريد (با به نخ كشيدن دانه هاي آجيل مي توانيد يك دستبند خوراكي درست كنيد). اجازه دهيد كه كودكتان نيز يك عروسك را به عنوان همراه با خودش بياورد. مي توانيد از سفر كوتاه خود، سوغاتي و يادگاري بياوريد (مي توانيد از اين جعبه سوغاتيها براي سرگرم كردن كودك در يك روز باراني استفاده كنيد تا مجبور نشويد با او به خيابان برويد و خيس خيس برگرديد!).

پدر و مادران شاغل معمولا از اينكه نمي توانند گردشها و فعاليتهاي شاد و خلاقانه با كودك خود داشته باشند، بيشتر احساس گناه مي كنند؛ ممكن است بگوئيد من فقط دخترم را بعد از ظهرها مي بينم، و ما ديشب تنها توانستيم براي شام و حمام در كنار هم باشيم. اما با قدري تخيل، همه پدر و مادرها (حتي آنهايي كه خسته از سر كار بر مي گردند) مي توانند ميز شام را به كلبه خوراكيها يا وان حمام را به يك اقيانوس پرهيجان تبديل كنند! و در واقع، آنچه كودك شما بدان نياز دارد، فقط همين است.

براي بوئيدن گلها، كمي تامل كنيد

همانگونه كه احتمالا خود شما هم متوجه شده ايد، بچه ها زياد وقت تلف مي كنند. اين بدان خاطر است كه آنها در همين لحظه زندگي مي كنند (به قبل و بعد كاري ندارند) و تنها به چيزهايي كه جلوي رويشان قرار دارد، توجه مي كنند. طبيعي است كه شما نتوانيد همواره پا به پاي كودك راه برويد و در هر كاري كه او دوست دارد، همراهي اش كنيد؛ اما بهتر است هر وقت مي توانيد، كمي بيشتر برايش وقت بگذاريد. او يك كفشدوزك ديده است؟

كفشدوزك را روي دست او (يا اگر او مي ترسد، روي دست خودتان) قرار دهيد. خالهاي سياه رنگ او را بشماريد. درباره اينكه كفشدوزك چه مي خورد، كجا زندگي مي كند و شبها كجا مي رود، با هم حرف بزنيد. اگر باغباني مي كنيد و به يك كرم يا حشره برخورد كرديد، آن را به كودك خود نشان دهيد. اجازه دهيد با آرامي با آن بازي كند، يا اينكه آن را در يك شيشه بگذاريد تا كودك شما بتواند براي چند دقيقه آن را ببيند. سپس با كمك كودك، كرم يا حشره را در باغچه رها كنيد. اگر با كودك خود در حال قدم زدن در خيابانهاي شهر هستيد و به يك تابلوي تبليغاتي يا ديوار نوشته برخورد كرديد، چند لحظه صبر كرده و به آن نگاه كنيد. مي توانيد يك بازي ساده را شروع كنيد: از او بپرسيد كه آيا مي تواند مردي را كه كلاه خنده دار دارد پيدا كند؟ ماشين قرمز را چطور؟ سگ بزرگ را چطور؟

ممكن است گاهي اوقات چيزهايي براي كودك جذاب باشند كه براي شما جذاب نيستند. شما ممكن است در يك باغ وحش، شتر يا فيل را به او نشان بدهيد، اما توجه او به كبوترها و موشهايي كه به قوطي هاي كنسرو در زباله ها حمله مي كنند، جلب شود. اشكالي ندارد. اجازه دهيد تا به كبوترها و موشها نگاه كند. اين حيوانات كوچكتر از فيل و شتر هستند (با قد و اندازه خود كودك متناسبند!) و بالاخره بخشي از طبيعت محسوب مي شوند كه مي توانند همانند شتر يا فيل، علاقه او را به طبيعت تحريك كنند.

به تغييرات موجودات و محيط اطراف، توجه كنيد

كودكان به تغييراتي كه در دنياي اطراف ايجاد مي شوند، علاقه نشان مي دهند؛ كه اين شايد بدان خاطر است كه خود آنها نيز به سرعت در حال تغيير هستند. از چيزهايي كه در دسترس هستند شروع كنيد: وقتي اولين ستاره شب در آسمان ظاهر شد، يك آرزو بكنيد؛ يا ماه را در طول شبهاي يك هفته، هر شب نگاه كنيد و در مورد تغيير شكل آن با همديگر صحبت كنيد.

اما شما مي توانيد خودتان نيز چيزهايي را در خانه توليد كنيد كه دائم تغيير كنند. يك دانه لوبيا يا نخود فرنگي را كه به سرعت رشد مي كند در يك گلدان كوچك بكاريد و تعداد روزهايي را كه طول مي كشد تا آن سبز شود، بشماريد. يا اينكه نور يك چراغ قوه قوي را داخل گلدان شيشه اي بيندازيد تا او بتواند رشد ساقه و حركت ريشه ها به سمت آب را ببيند. ساقه كرفس را در فنجاني كه پر از آب است قرار دهيد، رنگ قرمز خوراكي را به آب اضافه كنيد و مدت زماني را كه طول مي كشد تا رنگ قرمز به همراه آب وارد ساقه كرفس شود، اندازه گيري كنيد

نشاسته ذرت را به آب اضافه كنيد تا يك خمير صدادار ايجاد شود، يا سركه را به مايه كيك اضافه كنيد و ايجاد حبابهاي زيبا را در آن مشاهده كنيد. با اين حال بهتر است كه خمير كيك را به كيك تبديل كنيد؛ زيرا نتيجه آن براي كودك دوست داشتني تر و خوشمزه تر است! وقتي هنوز شام آماده نيست بعضي از والدين، از حقه قديمي ژلاتين استفاده مي كنند: يك بسته پودر ژله يا دو ورقه ژلاتيني ساده را در آب حل مي كنند، و آنگاه به كودك مي دهند تا آن را آنقدر تكان دهد كه ژله خودش را بگيرد. سپس كودك مي تواند با دست يا قاشق به آن ضربه بزند و لرزش آن را نگاه كند! احتمالا در اين مدت شام آماده مي شود.

اگر بتوانيد يك جوجه را در حال بيرون آمدن از تخم، يا يك پروانه را در حال پاره كردن پيله اش، به كودكتان نشان بدهيد، فوق العاده خواهد بود. اما اگر امكان اين كار را نداريد، نگران نباشيد. آب شدن يك قالب يخ در يك پياده روي گرم هم مي تواند همانقدر هيجان انگيز باشد.

طعم فصلها را به كودك بچشانيد

به كودك خود كمك كنيد تا با كمك آنچه مي بيند، مي شنود، لمس مي كند و بو مي كند، تغيير فصلها را درك كند. هنگام برگشتن به همراه كودك از مهدكودك به خانه، برگهايي را كه روي پياده رو ريخته اند كنار بزنيد و صبح كه دوباره به مهدكودك مي رويد، برگهايي را كه تازه روي زمين ريخته اند بشماريد. حبابهاي آب صابون را به هوا بفرستيد و با كمك آنها، جهت حركت هوا را تشخيص دهيد. يك جعبه در حياط يا بالكن خانه بگذاريد و با كمك يك تكه چوب يا يك خط كش، مقدار برف يا باران را اندازه گيري كنيد. به او كمك كنيد تا صداي اولين پرنده هاي مهاجر بهاري را بشنود و به اولين كرمهاي شب تاب تابستاني نگاه كند.

البته تنها دليل مهم بودن فصلها، تغييراتي نيست كه با خود به همراه مي آورند؛ بلكه كارهاي مختلفي كه ما در آنها انجام مي دهيم، نيز قابل توجه هستند. شروع بهار با عيد نوروز، مهماني و شكلات و شيريني همراه است. تابستان با طولاني شدن روزها، هنگام رفتن به پارك و سفر است و زمان دريا و ماسه بازي. پائيز با ريزش برگ و باران شناخته مي شود و زمستان با برف بازي و جشن يلدا. البته ممكن است كودك شما هنوز آنقدر بزرگ نشده باشد كه همه كارهايي را كه پارسال انجام داديد، به ياد بياورد؛ اما بچه ها از اينگونه مراسم خوششان مي آيد و بسياري از متخصصين بر اين باورند كه حافظه بسيار زود شروع به فعاليت مي كند.

خواندن كتاب و آواز خواندن دسته جمعي، به كودك كمك مي كند تا چيزهاي بيشتري در مورد اين مراسم ياد بگيرد و او هم به نوبه خودش، اين مراسم (كريسمس براي مسيحيان، پسح براي يهوديان، يا رمضان براي مسلمانان) را جشن بگيرد. البته غذاهاي هر فصل هم مي توانند موجب جرقه زدن كنجكاوي او پيرامون بوها، مزه ها و بافتهاي جديد اين غذاها شوند.

اجازه دهيد دنياي كوچك خودش را داشته باشد

بچه ها از چيزهاي كوچك خوششان مي آيد: دكمه ها، مهره ها، سنگريزه ها. كسي علت اين را نمي داند (شايد اين بدان خاطر باشد كه كودك در دنياي خودش نمي تواند چيزهاي بزرگتر را ببيند و درك كند). البته، اشيا بسيار كوچك هم خطرناك هستند. اشيا كوچكتر از 3 در 6 سانتي متر (اشيائي كه از اندازه دهان كودك كوچكتر باشند)، خطر خفه كردن كودك را به همراه دارند. اما زماني كه خطري وجود نداشته باشد، شمردن و قرار دادن مهره هاي چوبي يا دكمه هاي پلاستيكي بزرگ در جعبه هاي مختلف (و يا شمردن و قرار دادن سنگريزه ها يا صدفها در سطلهاي مختلف) مي تواند براي مدتي طولاني، كودك شما را سرگرم كند.

همچنين شايد مشاهده كرده باشيد كه كودك شما از فضاهاي كوچك و دنج (كه احساس خلوت، تنهايي و مالكيت را به او منتقل مي كنند) خوشش مي آيد. مي توانيد چند پتو را از بالاي تخت خواب او آويزان كنيد تا محل خواب او به يك غار كوچك تبديل شود، يا چند صفحه بزرگ را دور ميز آشپزخانه قرار دهيد تا آن را به يك چادر مسافرتي تبديل كنيد. يا اينكه اگر حياط داريد، مي توانيد شاخه هاي پاييني چند درخت يا بوته را ببُريد تا يك مخفيگاه كوچك در وسط آنها درست كرده باشيد؛ سپس اجازه دهيد كه كودكتان، مخفيگاه كوچكش را با چند بشقاب كوچولو يا اسباب بازيهاي ديگر تزيين كند. كودكان از اشيا كوچك كه بتوانند آنها را به راحتي نگه داشته و جابجا كنند خوششان مي آيد و اين كار مي تواند نهايتا به انجام كارهاي آشپزخانه يا ساخت و ساز منتهي شود.

آنچه را براي كودكتان جذاب است، دنبال كنيد

ممكن است براي صدمين بار از خودتان بپرسيد: "چرا تراكتور؟" (يا چرا بازيكنان فوتبال، چرا لوازم پزشكي، چرا اسبها؟). شما پدر و مادر يك كوچولو هستيد و البته توجه اين كوچولو ممكن است به چيزهاي مختلفي جلب شود. هيچ كسي به درستي نمي داند كه چرا برخي چيزها توجه كودك را جلب مي كنند؛ اما نكته مهم اين است كه اين مسئله طبيعي است و همچنين فرصت مناسبي را براي يادگيري در اختيار كودك قرار مي دهد. آيا كودك شما دائما در مورد آتش نشانها سوال مي پرسد؟ او را به يكي از ايستگاههاي آتش نشاني در نزديكي محل سكونتتان ببريد؛ يا او را به فروشگاه تجهيزات آتش نشاني ببريد تا اين وسايل را از نزديك ببيند؛ يك كلاه آتش نشاني و يك شلنگ باغباني براي او تهيه كنيد تا بتواند در تابستان و در حياط خانه از آن استفاده كند.

اگر كودك شما هر روز صبح به محض اينكه از خواب بيدار مي شود، به سراغ كمد لباسهايش رفته و دامن چين دار محلي اش را مي پوشد، مي توانيد او را براي تماشاي تمرين يكي از گروههاي رقص محلي ببريد.

كتابهاي عكس دار بزرگ در انواع مختلفي وجود دارند كه مي توانند اطلاعات كافي در مورد زندگي يك آتش نشان يا پرستار در اختيار كودك قرار دهند. اگر كتابهاي مخصوص كودكان در زمينه اي كه مورد توجه كودك شما قرار گرفته است وجود ندارد، نگران نباشيد. يك كتاب كه عكسهاي بزرگ و رنگي داشته باشد نيز كافي است. به عنوان مثال، اگر كودك شما به زندگي نهنگ ها علاقه پيدا كرده است، به دنبال يكي از كتابهاي علمي كه عكسهاي جذابي از اين حيوان داشته باشد، يا يكي از كتابهاي عكس دار مربوط به دريانوردي، بگرديد. يا مي توانيد براي صدمين بار، يكي از برنامه هاي مربوط به زندگي ماهيان دريايي را كه براي كودكان تهيه شده است، ببينيد!

سوالهاي او را به يك پروژه تحقيقاتي علمي تبديل كنيد!

كودكان ممكن است سوالات متعددي از قبيل اينكه «چرا آسمان آبي است؟» يا «چرا وقتي آب مي جوشد، بخار از دهانه كتري بيرون مي آيد؟» و يا صدها سوال ديگر بپرسند كه والدين آنها هم جواب اين سوالات را ندانند. اگر كودك شما با سوالاتش شما را از پا درآورده است، نگران نباشيد؛ به او بگوييد كه دونفري با هم مي توانيد جواب سوال را پيدا كنيد. سوالات او را بر روي يك برگه كاغذ بنويسيد و به گونه اي اين كار را بكنيد كه او هم بتواند نوشتن شما را ببيند. سپس به همراه او، ليست سوالهايتان را به كتابخانه يا كتابفروشي ببريد.

كودكان درباره موارد بسيار زيادي سوال مي پرسند؛ در نتيجه امروزه صدها كتاب به طور اختصاصي طراحي و آماده شده اند كه به والدين كمك مي كنند تا به اينگونه سوالات كودكانشان پاسخ دهند   .